АБУ ҲАФС НАСАФИЙНИНГ УСТОЗЛАРИ ШАЖАРАСИ

    Абу Ҳафс Насафийнинг фиқҳдаги силсиласи устози Абул Юср орқали   Абу Ҳанифага етиб боради. Шарофиддин Гулчукнинг таъкидлашича, Абул Юсрнинг асарлари, асосан, шогирди Абу Ҳафс Насафий воситасида бошқаларга тарқалган.

   Абдулҳай Лакнавийнинг маълум қилишича, Насафийнинг илмий шажараси Имом Абу Юсуф ва Имом Муҳаммадгача бориб тақалади. Шу орқали Насафий ҳанафий мактаби ичида ўз ўрнига эга бўлган. Бу маълумот Қуръон, ҳадис ижозалари фиқҳ илмида ҳам мавжудлигини тасдиқлайди. Олимлар ижоза олишга ва илмий силсилани авлоддан авлодга ўтишига алоҳида эътибор қаратганлар. Олимнинг Абу Ҳанифага етиб борадиган силсиласи қуйидагича: Абу Ҳафс Насафий Паздавийдан, у Абу Яъқуб Юсуф Ясорийдан, у Абу Исҳоқ Ҳоким Навқадий (ваф. 434/1043 й.)дан, у Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ибн Муҳаммад ибн Умар Абу Жаъфар Ҳиндувоний (ваф. 362/973 й.)дан, у Муҳаммад ибн Аҳмад Абу Бакр Искоф (ваф. 333/945 й.), Абу Бакр Аъмаш Муҳаммад ибн Саъид (ваф. 340/952 й.)лардан, улар Аъмаш Муҳаммад ибн Аҳмад Абу Бакр Искофдан, у Муҳаммад ибн Салама Абу Абдуллоҳ (ваф. 278/891 й.)дан, у Абу Сулаймон Жузжоний (ваф. 200/816 й.)дан, у Имом Муҳаммад (ваф. 189/805 й.)дан, у Абу Юсуф (113/731–182/798 йй.) билан Имом Абу Ҳанифа (80/699–150/767 йй.)дан ҳанафий фиқҳи бўйича дарс беришга рухсат олган. 

    Ҳиндувонийга келиб силсила иккига бўлинади. Улардан бири юқорида баён этилди. Иккинчиси, унинг устози Аҳмад ибн Исмат Абу Қосим Саффор (ваф. 336/948 й.) бўлиб, у Нусайр ибн Яҳёдан, Нусайр ибн Яҳё (ваф. 268/882 й.), Абу Сулаймон Жузжоний ва Муҳаммад ибн Саммоъа (ваф. 223/838 й.)дан, Муҳаммад ибн Саммоъа Имом Муҳаммаддан ва Имом Абу Юсуфдан, у иккиси эса, Абу Ҳанифадан дарс олган. 

    Демак, Абу Ҳафс Насафийнинг Абу Ҳанифага етиб борадиган фиқҳий шажараси ўн бешинчи, Бурҳониддин Марғиноний (ваф. 593/1197 й.) эса ўн олтинчи ўринда бўлган. Бу маълумотлар Насафийнинг фиқҳий қарашларини, китобларини тадқиқ этиш муҳимлигини кўрсатади. Олим биринчилардан бўлиб, ҳанафий фиқҳини назмга солган, Абу Ҳанифа билан шогирдлари ўртасидаги ихтилофли маса лаларни бирма-бир ёритиб берган ва дастлабки фиқҳий энциклопедия муаллифларидан ҳисобланади.

 Имом Мотуридий халқаро илмий-тадқиқот маркази бўлим бошлиғи
Абдуллатиф Аллоқуловнинг “АБУ ҲАФС НАСАФИЙ” РИСОЛАСИДАН